Google, antik yazıtların bağlamını çözümlemek üzere geliştirilen ilk yapay zeka modeli Aeneas’ı tanıttı. Roma İmparatorluğu dönemine ait yazılı kaynakların tarihini, içeriğini ve coğrafi kökenini anlamlandırmaya yardımcı olan bu yeni model, tarihçilerin parçalanmış ve zamanla tahrip olmuş metinlerle daha verimli çalışabilmesini hedefliyor.
Antik Roma’da günlük yaşamdan resmi anıtlara kadar her yere kazınmış yazıtlar, günümüz tarihçileri için benzersiz birer bilgi kaynağı niteliği taşıyor. Ancak çoğu zaman bu yazıtlar eksik, silinmiş ya da bağlamından kopuk halde bulunduğu için anlamlandırılmaları büyük uzmanlık ve zaman gerektiriyor. Aeneas, bu süreci yapay zeka destekli bir şekilde hızlandırıyor ve yazıtlara benzer örnekler bularak tarihçilere yeni bağlantılar kurma imkanı sunuyor.
Aeneas, yalnızca metinle değil, yazıtların görselleriyle de çalışarak metnin coğrafi kökenini analiz edebilen ilk model olma özelliğine sahip. Ayrıca eksik karakter sayısı bilinmeyen metinlerde dahi boşlukları tamamlayabiliyor. Modelin doğruluk oranı, 10 karaktere kadar olan eksik bölümlerde yüzde 73’e ulaşıyor.
Google, Aeneas’ı University of Nottingham iş birliğinde, Warwick, Oxford ve Atina Ekonomi Üniversitesi’nden araştırmacıların katkılarıyla geliştirdi. Modelin temel aldığı 176 binden fazla Latince yazıt, dijital epigrafik veri tabanlarından toplanarak Latince Yazıtlar Veriseti (Latin Epigraphic Dataset) adıyla tek bir yapı altında birleştirildi.
Modelin yetenekleri, ünlü Res Gestae Divi Augusti yazıtı üzerinden de test edildi. İmparator Augustus’un başarılarını anlattığı bu metnin tarihine dair tarihçiler uzun süredir farklı görüşler öne sürüyor. Aeneas, sabit bir tarih vermek yerine, metnin farklı tarihlere dağılmış olasılık dağılımını üreterek iki ayrı tarihsel zirve gösterdi: biri MÖ 10–1 arasında, diğeri ise MS 10–20 arasında daha güçlü bir olasılık olarak. Böylece, tarih yazımındaki iki temel görüşü sayısal olarak bir arada değerlendirmiş oldu. Modelin bu sonucu, dilsel detaylar ve metinde geçen unvanlar gibi tarihsel ipuçları temelinde üretildi.
Aeneas’ın performansı, tarihçilerle birlikte yapılan bir değerlendirme çalışmasında da test edildi. 23 uzman tarihçiyle yürütülen araştırmada, modelin sunduğu bağlamsal bilgiler tarihçilerin analiz hızını artırmakla kalmadı; aynı zamanda yeni paralel yazıtların keşfedilmesini sağladı.
Model, adını antik mitolojideki gezgin kahraman Aeneas’tan alıyor ve daha önce Google tarafından geliştirilen antik Yunanca modeli Ithaca’nın üzerine inşa edildi. Aeneas ile birlikte Ithaca da güncellenerek benzer bağlamsal analiz yetenekleriyle donatıldı.
Google, Aeneas’ı araştırmacılara, öğrencilere, müze uzmanlarına ve eğitimcilere açık şekilde predictingthepast.com üzerinden erişime sundu. Kod ve veri seti de açık kaynak olarak paylaşılırken, ayrıca eğitimciler için AB ve UNESCO’nun dijital yeterlilik çerçeveleriyle uyumlu bir yapay zeka okuryazarlığı müfredatı da hazırlandı.
Ana Görsel: Google
Kaynak: webrazzi
