Türkiye, yalnızca kendi kültürel mirasını korumakla kalmıyor, aynı zamanda başka ülkelerin topraklarından yasa dışı yollarla çıkarılmış eserlerin de iadesi konusunda kararlı bir politika izliyor. 2010–2025 yılları arasında yapılan çalışmalar sonucunda toplam 312 kültür varlığı, ait oldukları 6 ülkeye teslim edildi. Bunun büyük bir kısmı 2019 yılından sonra gerçekleştirildi.
Kültür ve Turizm Bakanlığı koordinasyonunda yürütülen iade sürecinde, adli ve bilimsel incelemelerin ardından, eserler resmî törenlerle diplomatik temsilciliklere teslim edildi. Türkiye’nin kültürel mirasa saygı temelinde sürdürdüğü bu süreç, uluslararası kültürel iş birliklerinin somut bir örneği olarak dikkat çekiyor.
TEK TARAFLI SAHİP ÇIKMIYORUZ
Yeni Şafak’a konuşan Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Kaçakçılıkla Mücadele Dairesi Başkanı Zeynep Boz, kültür varlıklarına tek taraflı sahip çıkılmadığını ifade ederek şunları söyledi: “Tabii ki bir eseri kendi ülkenize iade aldığınızda milli bir duygusu muhakkak var. Bununla beraber bu bizim için evrensel bir mesele. Türkiye bir pazar ülke değil. O yüzden aldığımız eserle verdiğimiz eser sayısının aynı olma ihtimali yok. Türkiye bir kaynak ülke olduğu için maalesef yağmacılığa maruz kalıyor. Aynı zamanda da jeopolitik konumu itibariyle transit ülke. Buna karşı gerek gümrükte gerekse diğer kolluk operasyonlarıyla tedbir alıyoruz.”
Arap Baharı olaylarının başlamasıyla bütün müze ve özel koleksiyoncuları bilgilendirdiklerini belirten Boz, “Bir kaos olduğu zaman hemen kültür varlığı kaçakçılığı ortaya çıkar. Oradan gelen eserleri almamalarını sık sık hatırlattık. Sürecin başından itibaren Suriye kökenli eserlerin Türkiye’de dolaşımının önünü kestik. Bir şekilde girenlerin iadesi de peyder pey yapılacak. Çünkü bir eserin iadesini başka bir ülkeye sağlayabilmek için öncelikle buradaki adli sürecin bitmesini beklemek zorundayız. O yüzden çok hızlı bir süreç her zaman olmuyor, ama çok titiz takip ediliyor. 26 Haziran’da yürürlüğe giren Avrupa Birliği düzenlemesi sayesinde daha da hızlanacaktır. Buna göre sadece Avrupa Birliği’ne üye ülkeler değil, 3. ülkelerden çıkan kültür varlıkları da bundan sonra Avrupa Birliği ülkelerine serbestçe giremeyecek. Bu eserlere el konulup iade süreci başlatılacak. Dünya böyle bir yere gidiyor. Türkiye ise bunu çok önceden beri uyguluyor” diye konuştu.
Türkiye, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi kararları ve UNESCO 1970 Sözleşmesi kapsamında, savaş ve işgal sırasında kaçırılan kültür varlıklarının Irak’a iadesinde aktif rol oynadı. 2010’dan 2025’e kadar Irak’a iade edilen toplam 97 eserin arasında gözyaşı şişeleri, halılar, mühürler, altın sikkeler ve çivi yazılı kil tabletler bulunuyor.
