Son yıllarda yapay zeka ekosisteminde hızla öne çıkan Çin, yalnızca teknoloji üretiminde değil, aynı zamanda küresel ölçekte rekabet gücü yaratma konusunda da dikkat çekiyor. Andreessen Horowitz ve Stanford HAI gibi raporların ortaya koyduğu veriler, Çin merkezli şirketlerin hem tüketici uygulamalarında hem de yapay zeka modellerinde önemli bir ivme yakaladığını gösteriyor. Bu ivme, yalnızca yapay zekaya değil, robotikten veri merkezlerine kadar geniş bir yelpazeye yayılmış durumda. Gelin, öne çıkan yapay zeka uygulamalarına, modellerine ve bu atılımın Çin teknoloji hisselerine nasıl yansıdığına birlikte bakalım.
Öne çıkan Çin merkezli uygulamalar
Geçtiğimiz aylarda sizlerle paylaştığımız Andreessen Horowitz’in tüketici yapay zeka ortamına odaklanan Top 100 Gen AI Consumer Apps adlı raporunda Çin merkezli uygulamaların pazarda kendine önemli bir yer edindiğini gördük. Andreessen Horowitz raporunda mobil cihazlarda, en iyi 50 uygulamanın 22’sinin Çin’de geliştirildiğini ve bu uygulamaların yalnızca üçünün Çin’de kullanılmakta olduğunu belirtiyordu. Aslında uygulamalara detaylı olarak baktığımızda, yaklaşık 16 Çin merkezli ürünün listede yer aldığını görüyoruz. Ancak Andreessen Horowitz Çin merkezli ana şirketlerin yayınladığı ikiz uygulamalarla birlikte bu veriye ulaşmış olabilir.
Andreessen Horowitz’in raporuna göre, web’de ilk 20’ye giren Çin merkezli yapay zeka ürünleri arasında 9. sırada Alibaba’nın yapay zeka asistanı Quark, 12. sırada ByteDance’ın genel LLM ürünü Doubao ve 17. sırada Moonshot AI’nın chatbot’u Kimi yer aldı. Mobil listede ise Quark 47. sırada, Doubao 4. sırada kendine yer buldu. Bu ürünlerin trafiğinin yüzde 75’i Çin’den geliyor. Listede ByteDance’in geliştirdiği Hypic, yapay zeka asistanı Cici de yer almakta. Web listesinde gördüğümüz DeepSeek, Hailuo, Kling, SeaArt, Cutout Pro, Manus ve Monica olmak üzere Çin merkezli yedi şirket daha var. Çin merkezli olduğu bilinen diğer uygulamalar ise Baidu AI search, QuVideo tarafından geliştirilen Beat.ly ve Vivacut, Meitu Inc. tarafından geliştirilen Meitu ve BeautyPlus, Meitu iştiraki Pixocial’ın üretimi UpFoto ve InShot’ın geliştirdiği Polish.
Öne çıkan Çin merkezli modeller
Çin merkezli şirketler, sadece yapay zeka uygulamalarıyla değil yapay zeka modelleriyle de gündeme geliyor. Stanford HAI tarafından hazırlanan The 2025 AI Index Report‘ta yer alan bilgiler ise geçen yıl Çin modellerinin kalite farkını hızla kapattığını belirtiyor. Paylaşılan bilgilere göre; 2024 yılında, ABD merkezli kurumlar 40 adet önemli yapay zeka modeli üretti ve bu sayı, Çin’in 15 ve Avrupa’nın 3 modelini önemli ölçüde geride bıraktı. ABD, miktar açısından liderliğini korurken, Çin modelleri kalite farkını hızla kapattı: MMLU ve HumanEval gibi önemli ölçütlerde performans farkları, 2023’te çift haneli rakamlardan 2024’te neredeyse eşit seviyeye geldi. Bununla beraber Çin’in yapay zeka yayınları ve patentlerinde liderliğini sürdürdüğü de belirtiliyor. Üstelik 2024 yılında, ABD’nin özel yapay zeka yatırımları 109,1 milyar dolara ulaşarak Çin’in 9,3 milyar dolarlık yatırımının neredeyse 12 katına denk gelmesine rağmen bu sonuçlar elde edildi.
Yapay zeka modelleriyle öne çıkan Çin merkezli şirketler
DeepSeek
Çin merkezli modellere baktığımızda DeepSeek ve Alibaba’nın ciddi bir atılım içinde olduğunu görüyoruz. Bu yılın başında muhakeme modeli R1 ile dünya sahnesinde adını duyuran DeepSeek, MIT lisansı ile yayınlanan V3 sürümü DeepSeek-V3-0324‘ün ardından ağustos ayında şirketin ajan çağı için ilk adımı olarak tanımlanan DeepSeek V3.1‘i tanıttı. Bu hafta ise DeepSeek, bir önceki sürüme kıyasla benchmark testlerinde daha istikrarlı ve güvenilir sonuçlar sunan DeepSeek-V3.1-Terminus ile gündeme geldi. Şirket şimdi de uzun metinleri işlemeye odaklanan DeepSeek-V3.2-Exp adlı deneysel modeli ile karşımızda.
Alibaba
Alibaba ise son dönemde yayınladığı Qwen3-Coder, Qwen-Image ve Qwen3-Omni gibi modelleriyle öne çıkıyor. Hatta Alibaba’nın paylaştığına göre, Tokyo merkezli yapay zeka girişimi FLUX’ın, Alibaba Tongyi Lab ile birlikte 32 milyar parametreli, açık kaynaklı Japonca büyük dil modeli olan “FLUX-Japanese-Qwen”i geliştirdi.
South China Morning Post’un aktardıklarına göre, Alibaba’nın açık kaynaklı modelleri Hugging Face’in trend sıralamasında ilk 10’un yarısını oluşturdu. Buna Wan video modeli ve Qwen3-VL serisinden iki görsel model varyantı da dahil. Çinli teknoloji şirketleri Tencent Holdings, DeepSeek ve yapay zeka eğitim araçları geliştirmeye odaklanan bir topluluk olan OpenBMB, listede diğer dört sıraya yerleşirken, IBM’in tek batılı şirket olarak kalması dikkat çekiyor.
Şirketin geçen hafta Hangzhou kentinde düzenlenen yıllık Apsara konferansında açıklanan verilere göre, Alibaba bugüne kadar 170 binden fazla türev modeli destekleyen 300’den fazla açık kaynaklı yapay zeka modeli yayınladı. Böyle bakıldığında Alibaba’nın dünyanın en büyük yapay zeka ekosistemlerinden biri ile karşımıza çıktığını söylemek mümkün.
Alibaba son dönemde yaptığı iş birlikleriyle de dikkat çekiyor. Alibaba, yapay zeka platformunda Nvidia’nın fiziksel yapay zeka yazılım paketini sunacak. Bu gelişmelere ek olarak bu yeni duyuruyla birlikte Brezilya, Fransa ve Hollanda’da ilk veri merkezlerini kurma planlarını açıklayan Alibaba, dünya çapında 29 bölgede 91 lokasyonda veri merkezi varlığını genişletiyor. Şirket, önümüzdeki yıl Meksika, Japonya, Güney Kore, Malezya ve Dubai’de ek veri merkezlerini de hayata geçirecek.
Z.ai
Alibaba ve DeepSeek’in yanı sıra Z.ai da yayınladığı modellerle gündeme geliyor. GLM serisiyle adını duyuran Çin merkezli unicorn Z.ai, bu yıl akıl yürütme modeli GLM-4.5’i tanıtırken, Z.ai ayrıca Alibaba bulut bilişim birimiyle yaptığı ortaklık kapsamında genel amaçlı yapay zeka ajanı piyasaya sürdü. akıllı telefonlar, tabletler ve masaüstü bilgisayarlarda çalışan bu genel amaçlı ajan, yemek siparişi ve çevrim içi rezervasyon gibi günlük işleri hallediyor.
Baidu
Baidu bu yıl yapay zeka modelleri Ernie 4.5 ve Ernie X1 ile öne çıktı. Bunun yanı sıra Baidu’nun AI Lab araştırma alanları arasında ses tanıma, konuşma sentezi (TTS), yüz tanıma, video analizi gibi teknolojiler yer alıyor.
Özellikle sağlık alanında konuşma tanıma, güvenlikte yüz/görüntü analizi gibi uygulamalar geliştiriliyor.
Baidu AI Cloud tarafında ise geliştiricilere API, model ve eğitim altyapısı sunulmakta. Bunlara ek olarak şirket,
JIZHI platformu ile geliştiricilere ve araştırmacılara, çok büyük parametreli modelleri gerçek zamanlı çalıştırmak için optimize edilmiş çıkarım (inference) sistemi sunuyor.
Tencent
Büyük dil modeli Hunyuan Turbo S’nin şubat ayında piyasaya süren şirket, o dönemde söz konusu modelin R1 modelinden daha hızlı sorgu işlediğini ifade etmekteydi. Mart ayında Hunyuan3D-2.0 modelini temel alan beş açık kaynaklı model yayınlayan Tencent, bu modeller kapsamında 30 saniye içinde 3D görseller üretebilen turbo versiyonları da kullanıma sundu.
Ayrıca Tencent, yakın zamanda açık kaynak çeviri modeli serisi Hunyuan-MT ile gündemde kendine yer buldu. Meta’nın başlattığı Silikon Vadisi’ndeki yetenek avının Tencent ile Çin’de de kendini gösterdiğini söylemek mümkün. Bloomberg’ün aktardıklarına göre, Tencent, OpenAI’ın önde gelen bir yapay zeka araştırmacısını Yao Shunyu’yu işe aldı. Yao Shunyu’nun Tencent’in yapay zekayı hizmetlerine entegre etmesine destek olması bekleniyor.
ByteDance
TikTok’un ana şirketi ByteDance de yapay zeka alanında dikkat çeken çalışmalara sahip. ByteDance’in Seed adlı yapay zeka araştırma ve model geliştirme ekibi, büyük dil modelleri, ses, vizyon, dünya modelleri, yapay zeka altyapısı, yeni nesil arayüzler gibi alanlarda çalıştığını GitHub sayfasında belirtmiş durumda. Seed ekibi, yapay zeka geliştirici platformu olarak modellerini API ile sunuyor, açık kaynak modeller yayınlıyor.
2025 yılında ByteDance’in yayınladığı modeller arasında Seed-OSS-36B, metin ve görsellerden video üreten Seedance 1.0, Nano Banana rakibi Seedream 4.0, çok modlu (multimodal) BAGEL, görüntü ve metin odaklı modellerden oluşan bir koleksiyon olan Sa2VA serisi yer alıyor. Ayrıca şirket, akıl yürütme modeli Seed-Thinking v1.5 ile öne çıkmakta. Haziran ayında şirketin genel amaçlı Seed 1.6 modelini duyurduğunu da belirtelim. Bu modellere ek olarak şirketin kendi uygulamalarında devreye aldığı yapay zeka entegrasyonlarıyla dikkat çektiğini söyleyebiliriz. Özellikle CapCut’a eklenen yapay zeka özellikleri, Adobe’nin yapay zeka çabalarını geride bırakıyor. Bunların yanı sıra şirket geliştiricilere sunduğu Valley2 gibi araç takımları ve OmniHuman-1 gibi yapay zeka sistemleri ile yapay zeka yarışındaki konumunu güçlendirmeye çalışıyor.
Çin merkezli şirketlerin yapay zeka atılımı Çin teknoloji hisselerine nasıl yansıyor?
DeepSeek ve Alibaba’nın attığı adımlar başta olmak üzere Çin merkezli şirketlerin yapay zeka atılımı Çin teknoloji hisselerine de yansıyor. Bazı kaynaklarda Hang Seng Teknoloji Endeksi’nin yılbaşından bu yana kazançlarını yaklaşık yüzde 44’e taşıdığı belirtiliyor. Financial Times ise Hang Seng Teknoloji endeksinin yıl başından bu yana yüzde 41 artış gösterirken, Nasdaq’ın yüzde 17 artış kaydettiğini aktarıyor. Financial Times’ın paylaştığı bilgilere göre; Alibaba, Tencent ve Baidu’nun hisseleri bu yıl sırasıyla yüzde 96, yüzde 55 ve yüzde 59 artış gösterdi. Alibaba sadece geçen ay yüzde 31, Baidu ise yüzde 48 artış kaydetti.
Robotik yarışında Çin’in konumu
Çin’in teknoloji atılımı yalnızca yapay zeka ile sınırlı değil. Geçtiğimiz günlerde Andreessen Horowitz, paylaştığı bir blog gönderisiyle Çin’in robotik yarışındaki liderliğine dikkat çekti. Blog gönderisinde paylaşılan bilgilere göre; Çin Komünist Partisi’nin “Made in China 2025” stratejisini yayınlamasından bu yana geçen 10 yılda, Çinli şirketler kişi başına düşen robot yoğunluğu açısından dünyanın geri kalanını geride bıraktı.
Çin, 2021’de ABD’yi, ardından 2024’te otomasyonuyla ünlü Japonya ve Almanya’yı geçti. Andreessen Horowitz’in belirttiğine göre; Çin yakında son rakipleri Singapur ve Güney Kore’yi de geride bırakacak. Kısacası Çin’in dünyanın merkezi robotik gücü haline geldiğini söyleyebiliriz. Unitree Robotics, Siasun, Estun, HGZN, STEP ve HIT Robot Group ilk akla gelen şirketlerden.
Gönderide akıllı telefon ve otomobil üreticisi Xiaomi’nin fabrikaları gibi tamamen otonom karanlık fabrikalardan söz ediliyor. Hiçbir insanın bulunmadığı bu fabrikalar tamamen karanlıkta çalışıyor. Gönderi, Çin’in geçmişte “kopyacı ama yenilikçi değil” şeklinde küçümsenmesine rağmen, zamanla bu algıyı yıkarak birçok stratejik sektörde dünya lideri haline geldiğini vurguluyor. Güneş enerjisi panellerinden 5G teknolojisine kadar küresel rekabeti geride bırakan Çin, benzer bir modeli şimdi robotik alanında da uyguluyor ve bu sayede “robotik süper güç” konumuna yükseliyor.
Tüm bu gelişmeler Çin’in artık sadece “takip eden” değil, birçok stratejik sektörde “öncü” bir teknoloji gücü haline geldiğini kanıtlıyor. Yapay zekada kalite farkını kapatan modelleri, küresel yatırımları ve robotikte ulaştığı üstünlük ile Çin, geleceğin teknolojik rekabetinde merkez sahnede yerini alıyor. Görünen o ki, önümüzdeki dönemde yapay zekadan robotik üretime kadar pek çok alanda Çin’in adını daha da sık duyacağız.
Kaynak: webrazzi
