Altı yüzyıllık Osmanlı İmparatorluğu boyunca, güç, toplumsal cinsiyet rolleri ve yönetime erişim konusunda bir hiyerarşik yapı hakimdi.”Paşa” gibi unvanlar, ordu ve devlet yönetiminde en yüksek mertebeleri temsil ederdi ve bu unvanlar yalnızca erkekler için kullanılırdı ancak 19. yüzyılda yaşayan bir isim istisna olarak tarihe geçti. Emine Valide Paşa, Osmanlı tarihinde resmen “Paşa” unvanı verilmiş tek kadındır.
EMİNE VALİDE PAŞA KİMDİR?
Babasi Mısır Hıdivi I. Abbas Hilmi Paşa’nın oğlu Damat İbrahim İlhami Paşa, Annesi Sultan Abdülmecid’in kızı Münire Sultan’dır. İstanbul’da dünyada geldi. Kuzeni Mısır Hidivi Mehmet Tevfik Paşa ile evlendi. Paşa unvanı II. Abdülhamit tarafından verilmiştir. 19 Ocak 1873’ten 7 Ocak 1892’ye kadar Hidiv eşi, 8 Ocak 1892’den 19 Aralık 1914’e kadar Mısır Valide Paşası unvanını taşıdı.
Tarihçi Suraiya Faroqhi’ye göre bu tür unvanlar sadece sembolik değil, aynı zamanda gerçek bir siyasi etki de taşımaktadır.
İstanbul’daki yabancı elçilerin yazışmalarında kendisinden “La Pacha” (Kadın Paşa) olarak bahsettikleri bilinmektedir. Bu da unvanının yalnızca Osmanlı sarayında değil, uluslararası alanda da tanındığını gösterir.
Bu durum, Osmanlı’daki kadın-erkek rol ayrımlarının bazı elit kesimlerde ne kadar esnekleşebildiğini de gösterir. Kadınlar resmen ordu veya yönetimde görev alamasa da, Emine Valide Paşa, Kösem Sultan ya da Hürrem Sultan gibi figürler, büyük etkilere sahip olduğu biliniyor.
KAHİRE İLE İSTANBUL ARASINDA KÖPRÜ OLDU
Emine Valide Paşa, Hidiv Tevfik Paşa ile evlendikten sonra, 1882’deki İngiliz işgalinin ardından siyasi ve askeri kontrolü giderek İngiltere’nin eline geçen Kahire’ye taşındı. Kahire onun için yeni bir yuva haline gelse de, İstanbul’la olan duygusal ve siyasi bağı hiç kopmadı. İngiliz nüfuzu arttıkça, Mısır’daki huzursuzluk da derinleşti.
Bu karmaşa, Emine Valide Paşa’nın dikkatinden kaçmadı. Arşiv belgelerine göre, bu dönemde diplomatik olarak devreye girdi. En dikkat çekici örneklerden biri, İstanbul’daki Osmanlı sarayına yazdığı mektuplardı.
Bu belge, Osmanlı arşivlerinde korunmakta olup, Emine Valide Paşa’nın yalnızca bir eş değil, aynı zamanda merkezin gözetiminden uzak bir bölgede etkin bir gözlemci ve aracı olduğunu ortaya koyuyor. Yazışmaları, onun dönemin jeopolitik gerilimlerinin farkında olduğunu ve Kahire ile İstanbul arasında bilgi akışını sağlamak için harekete geçtiğini gösteriyor.
Emine Valide Paşa’nın Mısır’daki hayatı, hanedanlar arası bir diplomasi örneğidir: Hem Osmanlı sarayının kadınıydı, hem de yarı bağımsız Mısır’ın yöneticisinin eşiydi. Kişisel ağı, iki sarayı ve farklı kültürleri kapsıyordu. Osmanlı ve Mısır’daki erkek egemen yönetim yapısına rağmen, açık bir siyasi mücadele yerine, aile bağları, yazışmalar ve yumuşak diplomasi yoluyla etkili olmayı başardı. Ayrıca hem İstanbul’da hem Kahire’de hayır işleri ve kültürel faaliyetlerde bulundu, vakıflara, eğitim kurumlarına ve mimariye katkıda bulundu. Bu da onun, ahlaki ve kültürel otoritesi olan bir kamu figürü haline gelmesini sağladı.
MİRASI VE TARİHSEL ÖNEMİ
Bugün Emine Valide Paşa’nın hikayesi, bir imparatorluk sisteminde bir kadının nasıl öne çıkabildiğinin ender örneklerinden biri olarak karşımıza çıkar. O sadece güçlü bir annenin simgesi değil, aynı zamanda tarihin nadiren izin verdiği olağandışı bir kadın figürüdür.Kaynak NTV
