Rusya‘da dünya tarihinin en büyük depremlerinden biri yaşandı, ancak 8.8 şidettindeki deprem birçok kişinin korktuğu gibi yıkıcı bir tsunamiye yol açmadı.
Yerel saatle 11:25’te Rusya’nın doğusunda meydana gelen deprem, Pasifik’teki kıyı şeridindeki nüfus için endişelere yol açtı.
Milyonlarca insan tahliye edilirken, akıllara 2004’te Hint Okyanusu’nda yaşanan yıkıcı tsunami ve 2011’de Japonya’da yaşanan benzer büyüklükteki depremler geldi.
Ancak bugün yaşanan tsunami, bir miktar hasara yol açsa da şiddeti çok daha az oldu.
Peki deprem ve tsunamiye ne sebep oldu ve neden ilk korkulduğu kadar kötü olmadı?
ABD Jeoloji Araştırmaları Kurumu (USGS), depremin merkez üssünün yer yüzeyinin yaklaşık 20 kilometre altında olduğunu açıkladı. Derinliği nedeniyle deniz tabanında önemli bir yer değiştirme oluştuğu düşünülse de, tsunami dalgaları kıyılarda yalnızca 4 metreye kadar yükseldi. Bu dalgalar, geçmişte onlarca metreye ulaşan tsunamilerle kıyaslandığında nispeten hafif kaldı.
DEPREMLERİN YÜZDE 80’İ PASİFİK ATEŞ ÇEMBERİNDE
Kamçatka Yarımadası ücra bir yer olmasına rağmen, burada meydana gelen çok sayıda deprem ve volkan nedeniyle “Pasifik Ateş Çemberi” olarak adlandırılıyor.
“Pasifik Ateş Çemberi”, Pasifik Okyanusu’nun etrafında uzanan levhalardan oluşuyor, İngiliz Jeoloji Araştırmaları Kurumu’na göre, dünyadaki depremlerin yüzde 80’i bu halka üzerinde meydana geliyor.
Yarımadanın açıklarında, Pasifik levhası yılda yaklaşık 8 cm (3 inç) hızla kuzeybatıya doğru hareket ediyor; bu, tırnaklarınızın uzama hızının yalnızca iki katı, ancak tektonik standartlara göre hızlı.
Burada Okhotsk mikro plakası adı verilen daha küçük bir plaka ile temas eder.
Pasifik levhası okyanusaldır, yani yoğun kayalara sahiptir ve daha az yoğun olan mikro levhanın altına batmak ister.
Pasifik levhası Dünya‘nın merkezine doğru battıkça ısınır ve erimeye başlar, böylece fiilen yok olur.
Ancak bu süreç her zaman sorunsuz ilerlemez. Çoğu zaman plakalar birbirlerinin yanından geçerken sıkışabilir ve üstteki plaka aşağı doğru sürüklenebilir.
NEDEN BÜYÜK BİR TSUNAMİ YAŞANMADI?
Deprem sonrası okyanus tabanında yaşanan ani yer değiştirme, deniz suyunu da hareket ettirerek tsunami dalgalarının oluşmasına yol açıyor.
Derin sularda saatte 800 kilometreye kadar ulaşabilen bu dalgalar, kıyıya yaklaştıkça hızını kaybediyor. Karaya doğru ilerledikçe yavaşlayan dalgalar, yükselerek etkili bir su duvarına dönüşebiliyor. Ancak bu her zaman yıkıcı sonuçlar doğurmuyor.
Rusya’nın doğu kıyılarında ölçülen tsunami dalgalarının yüksekliğinin 4 metreye kadar çıktığı açıklandı. 2004’te Hint Okyanusu’nda veya 2011’de Japonya’da yaşanan tsunamilerdeki gibi onlarca metreye ulaşmadı.
Southampton Üniversitesi’nden tektonik profesörü Lisa McNeill’e göre, tsunami dalgalarının yüksekliği sadece depremin şiddetiyle değil, deniz tabanının yapısı ve kıyıların biçimiyle de yakından ilgili. Kıyının yapısı ve bölgedeki nüfus yoğunluğu da dalganın etkisini belirleyen önemli unsurlar arasında yer alıyor.
ABD Jeoloji Araştırmaları Kurumu’nun ilk verilerine göre, depremin merkez üssü yerin yaklaşık 20 kilometre altında gerçekleşti. Bu derinlik, normalde daha büyük tsunami dalgalarına yol açabilecek bir potansiyel taşısa da, uzmanlar olayın hemen ardından kesin etkileri değerlendirmenin zor olduğunu söyledi.
University College London’dan Dr. Stephen Hicks ise tsunami modellerinin, depremin derinliği konusunda temkinli tahminlerde bulunmuş olabileceğini belirtti. Hicks, “Eğer deprem daha derinde meydana geldiyse, bu tsunami dalgalarının büyüklüğünü önemli ölçüde azaltmış olabilir” ifadelerini kullandı.
ERKEN UYARI SİSTEMİ
Bir diğer önemli unsur ise erken uyarı sistemlerinin gelişmiş olması.
Pasifik bölgesinde sık sık deprem meydana gelmesi nedeniyle birçok ülkede halka tahliye uyarıları göndere tsunami merkezleri bulunmakta.
2004’teki Noel tsunamisi sırasında böyle bir sistem yoktu; bu da birçok insanın tahliye için zamanının olmamasına neden oldu.
Hint Okyanusu’nda 14 ülkede 230 binden fazla kişi hayatını kaybetti.
2004’teki felaketten bu yana geliştirilen erken uyarı sistemleri sayesinde, bölge halkına hızlı tahliye uyarıları yapılabildi. Bu da olası can kayıplarını en aza indirdi. Henüz ciddi bir sağlık ya da altyapı kaybı bildirilmiş değil.
Bilim insanları, depremin ardından bölgede artçı sarsıntıların devam edebileceğini belirtiyor. Rusya Bilimler Akademisi’ne bağlı Jeofizik Araştırma Servisi (GS RAS), önümüzdeki haftalarda Kamçatka çevresinde artçıların sürmesini bekliyor ve bölgede sismik hareketliliğin dikkatle izleneceğini duyurdu.
Kaynak: NTV