Ekonomist Mahfi Eğilmez, “Van Allen Radyasyon Kuşakları ve Ekonomi” başlıklı yazısında, atmosferdeki doğal koruma mekanizmalarından hareketle Türkiye ekonomisindeki dengeleri değerlendirdi.
Fizikçi James Van Allen’ın keşfettiği radyasyon kuşaklarından yola çıkan Eğilmez, faiz, kur ve risk alanlarını da ekonomi için benzer birer koruma katmanı olarak ele aldı. Türkiye ekonomisindeki bu kuşakların etkilerini şöyle aktardı:
“Van Allen radyasyon kuşakları, asıl olarak güneş rüzgârından (güneşten yayılan parçacıkların akımı) kaynaklanan ve bir gezegenin manyetosferi tarafından tutulan enerji yüklü parçacıkların oluşturduğu bir bölgedir. Adını, bu kuşakları ilk kez bir makalesinde tanımlayan fizikçi James Van Allen’den alır.“
Eğilmez, dünyanın kuzey ve güney kutuplarından kaynaklanan manyetik etkilerin oluşturduğu bu kuşakların, güneş rüzgârı ve kozmik ışınları saptırarak atmosferi koruduğunu, aksi durumda yaşamın sürdürülemeyeceğini vurguladı. Bu yapının bozulmaması durumunda, dünyanın korunmaya devam edeceğini belirtti.
Aynı şekilde ekonomide de koruyucu işlev gören iki temel unsurun bulunduğunu belirten Eğilmez, bunların “faiz – kur kuşağı” ve “düşük risk kuşağı” olduğunu dile getirdi. Bu kuşakların da ekonomi üzerinde dengeleyici etkileri olduğunu, fakat dengesizliklerin çok daha hızlı ortaya çıkabildiğini ifade etti.
Faizlerin enflasyonun üzerinde belirlenmesi durumunda tüketimin azalacağını, bunun da fiyat artışlarını yavaşlatacağını belirten Eğilmez, şu değerlendirmede bulundu:
“O halde fiyatları dengede tutabilmek, enflasyonun artmasını engellemek, faiz kuşağının önleyici etkisinden yararlanabilmek için faizleri enflasyonun üzerinde tutmak gerekir.“
Tersine, faizlerin enflasyonun gerisinde kalması halinde ise hem talebin hem dövize yönelimin artacağını, bunun da kur artışı ve ardından maliyet enflasyonuna yol açacağını anlattı. Bu sürecin hem içerideki yatırımcıları hem de yabancı sermayeyi etkilediğini söyledi.
Ekonomideki bir diğer önemli unsurun ise risk olduğunu belirten Eğilmez, sadece ekonomik değil; sosyal ve siyasal risklerin de belirsizlik ortamını artırarak, talep ve maliyet enflasyonunu birlikte tetiklediğini ifade etti:
“Faiz – kur kuşağıyla birlikte düşük risk kuşağının yaratığı ekonomik dengenin bozulması aşağı yukarı Van Allen radyasyon kuşaklarının bozulmasının dünya atmosferinin yok olmasına neden olması gibi ekonomik atmosferin bozulmasına yol açar.“
Eğilmez, Türkiye’nin bu iki ekonomik kuşağı dengede tuttuğu dönemlerde istikrara kavuştuğunu, ama bu dengelerin bozulduğu zamanlarda bugün olduğu gibi çeşitli çıkmazlara sürüklendiğini vurguladı.
Kaynak Cumhuriyet
